Σὲ συνέχεια τῆς ἔρευνάς μου γύρω ἀπὸ τὴ μουσικότητα τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, συνοψίζονται στὸ παρὸν μελέτημα τὰ μέχρι τώρα ἐντοπισθέντα γιὰ τὸ συγκεκριμένο θέμα στοιχεῖα καὶ προστίθενται νέες ἀκόμη μαρτυρίες, κυρίως γιὰ τὶς μουσικὲς δραστηριότητες τοῦ ἁγίου Νεκταρίου κατὰ τὸ διάστημα τῆς παραμονῆς του στὴν Αἴγινα· σχολιάζονται διεξοδικὰ καὶ ὑπομνηματίζονται ἐξαντλητικὰ ζητήματα ὅπως οἱ ἔμμεσες ἢ ἄμεσες ἐνέρ-γειες τοῦ ἁγίου γιὰ τὴ μουσικὴ κατάρτιση τῶν μοναζουσῶν τῆς ἱερᾶς μονῆς ἁγίας Τριάδος Αἰγίνης, οἱ ἐπαφές του μὲ μουσικώτατους ἄνδρες (ὅπως π.χ. στὴν Αἴγινα τὸν ψάλτη Νικόλαο Βότση ἢ στὸν Πειραιᾶ τοὺς μουσικοδιδασκάλους Νικόλαο Παπαϊωάννου καὶ Φωκίωνα Βάμβα), ἀλλὰ καὶ παρεμφερῆ ἄλλα δεδομένα μέσῳ τῶν ὁποίων ἐξαίρεται ἐν τέλει ἡ προσωπική του ροπὴ πρὸς τὴ μουσικὴ καὶ τὸ λειτουργικὸ ἐνδιαφέρον του γιὰ τὴν ψαλτικὴ εὐταξία.

ένας μουσικώτατος άγιος

  • Διονυσίου Χ. Καλαμάκη, ” Ἡ ὑπὸ τοῦ ἁγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως ἐκπονηθεῖσα μετάφρασις τοῦ ‘Κε-κραγαρίου τοῦ ἱεροῦ Αὐγουστίνου’ “Ἅγιος Νεκτάριος· ὁ πνευματικός, ὁ μοναστικός, ὁ ἐκκλησιαστικὸς ἡγέτης. Πρακτικὰ διορθοδόξου θεολογικοῦ ἐπιστημονικοῦ συνεδρίου ἐπὶ τῇ ἑκατονπεντηκονταετηρίδι (1846-1996) ἀπὸ τῆς γεννήσεως τοῦ ἁγίου Νεκταρίου (Αἴγινα 21-23 Ὀκτωβρίου 1996), ἔκδοση Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ὕδρας, Σπετσῶν, Αἰγίνης, Ἑρμιονίδος καὶ Τροιζηνίας – Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγ. Τριάδος (Ἁγ. Νεκταρίου) Αἰγίνης, Ἀθῆναι 2000, σ. 464 [καὶ ἀνάτυπο, μὲ ἰδιαίτερη σελιδαρίθμηση· Ἀθῆναι 2000, σ. 2].
  • Κλεόπα Στρογγύλη, Ὁ ἅγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως καὶ τὸ Πατριαρχεῖο Ἀλεξανδρείας. Ἱστορικὴ μελέτη βασισμένη σὲ αὐθεντικὲς ἀρχειακὲς πηγές, Νέα Ὑόρκη 2001, σ. 323.