Πρόκειται γιὰ ἐργασία μουσικολαογραφικοῦ, κυρίως, χαρακτῆρα, ἔκδοση τοῦ αἰγινητικοῦ Συλλόγου πρὸς διάσωση τῆς πολιτιστικῆς μας κληρονομιᾶς καὶ παράδοσης, διὰ τῆς ὁποίας ἐγκαινιάζεται μιὰ πρώτη σειρὰ μελετῶν τοῦ ὑποφαινόμενου -ὑπὸ τὸ γενικὸ τίτλο Σπουδὴ στὴ λαϊκὴ μουσικὴ παράδοση τῆς Αἴγινας– ποὺ στοχεύουν σὲ σταδιακὴ ἐξιχνίαση σύνολης τῆς δημώδους μουσικῆς παράδοσης τοῦ νησιοῦ, μέσῳ παρόμοιων ἐπὶ μέρους Σπουδῶν, περιλαμβανουσῶν «ἀφ᾿ ἑνὸς μὲν ἐκτενῆ παρουσίαση τῶν βιογραφικῶν καὶ λοιπῶν προσωπογραφικῶν στοιχείων» τοῦ ἑκάστοτε παρουσιαζόμενου Αἰγινήτη, «ἀφ᾿ ἑτέρου δὲ πλήρη μουσικολογικὴ-μουσικολαογραφικὴ ἐξέταση τῶν δημοτικῶν τραγουδιῶν» ποὺ αὐτὸς γνώριζε καὶ τραγουδοῦσε.

Ἡ παροῦσα πρώτη μελέτη τῆς σειρᾶς ἀπαρτίζεται ἀπὸ δύο μέρη· στὸ πρῶτο (Προοίμιο), ἐκτίθενται συνοπτικὰ οἱ περὶ τῆς αἰγινητικῆς λαϊκῆς μουσικῆς παράδοσης ὑπάρχουσες μαρτυρίες, προερχόμενες τόσο ἀπὸ γενικότερες λαογραφικὲς μελέτες, ὅσο -καὶ κατ᾿ἐξοχὴν- ἀπὸ τὸ ἀνέκδοτο στὸ σύνολό του μουσικὸ ὑλικὸ ποὺ ἀπὸ τὸ ἔτος 1956 καὶ ἐντεῦθεν συνέλεξαν οἱ Δέσποινα Μαζαράκη, Μᾶρκος Δραγούμης καὶ Γεωργία Κουλικούρδη, ἐρευνητὲς ἐγνωσμένου κύρους (μουσικολόγοι οἱ δύο πρῶτοι, ἱστορικὸς ἡ τελευταία) ποὺ ἀσχολήθηκαν εἰδικότερα μὲ τὴν μνημονευθεῖσα παράδοση τοῦ νησιοῦ. Καταγράφεται λεπτομερῶς ἐδῶ ἡ ὑφιστάμενη βιβλιογραφία καὶ τὰ ἀκριβῆ περιεχόμενα τοῦ ὑπάρχοντος ἀνέκδοτου ὑλικοῦ περὶ τῆς δημῳδους μουσικῆς τῆς Αἴγινας, γεγονὸς ποὺ συνιστᾶ, πιστεύω, μιὰν ἀξιοσημείωτη προσφορὰ γιὰ ὅσους μελλοντικὰ θελήσουν νὰ ἀσχοληθοῦν ἢ νὰ διαμορφώσουν μιὰν πρώτη ἄποψη γιὰ τὴ συγκεκριμένη παράδοση.

Στὸ δεύτερο μέρος ἐξιχνιάζεται διεξοδικὰ ἡ προσωπικότητα τῆς Βασιλικῆς Ἀ. Χαλδαιάκη -μιᾶς ἀπὸ τὶς κυριότερες ἐκπροσώπους τῆς λαϊκῆς μουσικῆς τῆς Αἴγινας- σὲ δύο ἐπὶ μέρους παραγράφους (Βιογραφικὸ σχεδίασμα/Τὰ τραγούδια της). Ἡ πρώτη παράγραφος παρέχει ὅλα τὰ ἀπαραίτητα στοιχεῖα ποὺ συμβάλλουν σὲ μιὰ πρωτογενῆ «γνωριμία» μὲ τὴ συγκεκριμένη Αἰγινήτισσα καὶ κυρίως στὴ γνωστοποίηση τῶν μουσικῶν ἀκουσμάτων καὶ καταβολῶν της, ποὺ σαφῶς ἐπηρέασαν τοὺς σκοποὺς ποὺ συνήθως χρησιμοποιοῦσε καὶ διαμόρφωσαν ταυτόχρονα μιὰν εἰδικῆς χροιᾶς ἑρμηνευτικὴ προσέγγιση, ἐμφανῆ στὰ τραγούδια ποὺ ἔλεγε. Στὴ δεύτερη παράγραφο ἐξετάζονται μουσικολογικά, μὲ τὸν ἀπαραίτητο ἐπίσης «λαογραφικὸ ὑπομνηματισμό», ἕνδεκα τραγούδια ποὺ τραγουδοῦσε ἡ Βασιλικὴ Χαλδαιάκη (τὰ ὁποῖα -ἐκτὸς τοῦ τελευταίου ποὺ ἀποτελεῖ ἡμέτερη νεότερη καταγραφή, κατ᾿ἀπαγγελία τῶν θυγατέρων της- εἶχε ἠχογραφήσει στὴν Αἴγινα ἡ Δέσποινα Μαζαράκη κατὰ τὸν Σεπτέμβριο τοῦ 1956), τὸ μέλος τῶν ὁποίων καταγράφεται ἐδῶ γιὰ πρώτη φορὰ μὲ τὴ βυζαντινὴ παρασημαντική· στὸ τέλος τῶν μουσικῶν καταγραφῶν δίδονται ἐπιπρόσθετα πλήρεις οἱ στίχοι τῶν ἐν λόγῳ τραγουδιῶν, ἐνῶ ἡ διαπραγμάτευσή τους βαίνει κατὰ τέσσερις βασικὲς κατηγορίες (Μανέδες/Νανούρισμα/Τραγούδια χορευτικὰ/Τραγούδια κλέφτικα), ἁρμοδίως κάθε φορὰ σχολιαζόμενες.

Ἡ μελέτη κατακλείεται ἀπὸ Εὑρετήρια (Κυρίων ὀνομάτων/Τραγουδιῶν/Φωτογραφιῶν) καὶ πίνακα περιεχομένων.

Σπουδή στη λαϊκή μουσική παράδοση της Αίγινας. 1 Βασιλική Α. Χαλδαιάκη

  • Βιβλιοκρισία Ἀχιλλέως Γ.Λαζάρου, στὸ περιοδικὸ Παρνασσὸς ΛΗ΄ (1996), σ. 434:

«Ἡ πράγματι καλαίσθητη ἔκδοση ἀφορᾶ σὲ μελέτη μουσικολαογραφικοῦ κυρίως χαρακτῆρος […] ἀποσκοπεῖ δὲ στὴν παρώθηση γιὰ σταδιακὴ καὶ βαθμιαία ἰχνηλάτηση τῆς δημῳδους μουσικῆς παραδόσεως ἑνὸς νησιοῦ, ποὺ εἰς πεῖσμα τῶν καιρῶν καὶ ἐθνικῶν περιπετειῶν διαφυλάσσει στοργικὰ πολύτιμα πετράδια. Ἡ ἐπίτευξη τῆς ὡραίας ἐμπνεύσεως καὶ φιλοδοξίας ἀπαιτεῖ κοπιώδη συνέχιση τῆς ἐπιχειρουμένης Σπουδῆς διὰ παρομοίων ῾προσωπικῶν μελετῶν᾿. Ἐγγυῶνται δὲ τὴν αἴσια ἔκβαση ὁ ταλαντοῦχος καὶ φιλόπονος συγγραφέας, καθὼς καὶ ὁ δραστήριος ῾Σύλλογος πρὸς διάσωση τῆς πολιτιστικῆς μας κληρονομιᾶς καὶ παράδοσης᾿  […] ποὺ ἤδη μποροῦν νὰ σεμνύνονται γιὰ τὴν ἐξαίρετη ἔκδοση».

  • Βιβλιοκρισία Σοφοκλῆ Δημητρακόπουλου, στὸ περιοδικὸ Ἑλληνοχριστιανικὴ Ἀγωγὴ ΜΘ΄ (1996), σσ. 316-317:

«Πρόκειται γιὰ τὰ δύο πρῶτα μελετήματα δύο σειρῶν μὲ τοὺς ἀντίστοιχους γενικοὺς τίτλους τοῦ εὐφήμως γνωστοῦ γιὰ τὶς μουσικὲς καὶ ἐρευνητικές του ἐνασχολήσεις Αἰγινήτη θεολόγου καὶ μουσικολόγου Ἀχιλ. Χαλδαιάκη. Τὰ βιβλία αὐτὰ ἐκδόθηκαν ἀπὸ τὸ ῾Σύλλογο πρὸς διάσωση τῆς πολιτιστικῆς μας κληρονομιᾶς καὶ παράδοσης᾿, ποὺ τελευταῖα ἱδρύθηκε στὸ νησὶ καὶ ποὺ μὲ τὴ δραστηριότητά του ἔρχεται νὰ ἀποκαλύψει καὶ νὰ διαφυλάξει πολλὰ στοιχεῖα τοῦ παρελθόντος […]

      »Καὶ τὰ δύο βιβλία, ὡραῖα σὲ ἐκτύπωση καὶ καλαίσθητα σὲ ἐμφάνιση, μὲ ξυλογραφίες στὰ ἐξώφυλλα τοῦ ἐπίσης Αἰγινήτη χαράκτη Τάκη Σώρρου, εἶναι γραμμένα ἀπὸ τὸν Ἀχιλλέα Χαλδαιάκη μὲ ἐπιστημονικὴ γνώση, σαφήνεια καὶ καλλιέπεια καὶ εὐτυχῶς ἀπουσιάζουν οἱ συνήθεις σὲ ἄλλα ἀνάλογα βιβλία ῾τοπικιστικὲς᾿  ἐξάρσεις κ.λπ. Θὰ λέγαμε ἀκόμα ὅτι ἀποτελοῦν καὶ παράδειγμα-ὁδηγὸ γιὰ τὴ συγγραφὴ καὶ δημοσίευση ἀνάλογων μελετημάτων καὶ ἀπὸ ἄλλους ἐρευνητὲς τῆς ἑπαρχίας γιὰ τὴ μουσικὴ παράδοση τῶν ἰδιαίτερων πατρίδων τους, πρὶν καταστραφοῦν τυχὸν ὑπάρχοντα σχετικὰ χειρόγραφα καί, φυσικά, ὅσο εἶναι ζωντανοὶ ἄνθρωποι ποὺ μποροῦν νὰ καταθέσουν σχετικὲς μαρτυρίες».

  • Βιβλιοκρισία Νίκου Μπακουνάκη (ὑπὸ τὸν τίτλο, «Ἡ πολυφωνία τῆς Ἐκκλησίας καὶ οἱ μανέδες τῆς Αἴγινας»), στὸ περιοδικὸ Δίφωνο, τεῦχος 14, Νοέμβριος 1996, σ. 127:

«Ἡ μελέτη τοῦ Αἰγινήτη Ἀχιλλέως Γ.Χαλδαιάκη εἶναι ἡ προσωπογραφία μιᾶς ῾πληροφοριοδότου᾿  τῆς Αἴγινας, τῆς Βασιλικῆς Ἀ. Χαλδαιάκη, γιαγιᾶς τοῦ συγγραφέα […] Ἡ μελέτη αὐτὴ ἀναδύθηκε μέσα ἀπὸ τὶς πολυετεῖς ἔρευνες τοῦ συγγραφέα ποὺ γίνονται στὸ πλαίσιο τῶν μουσικῶν δραστηριοτήτων τοῦ αἰγινήτικου ῾Συλλόγου πρὸς διάσωση τῆς πολιτιστικῆς μας κληρονομιᾶς καὶ παράδοσης᾿».

  • Παρουσίαση ἀπὸ τὸν λόγιο ἐκδότη Δημήτρη Σαραντάκο, σὲ ἄρθρο του -ὑπὸ τὸν τίτλο «Δύο καινούργια βιβλία τοῦ Ἀχιλλέα Χαλδαιάκη.Ἡ ψαλτικὴ τέχνη στὴν Αἴγινα. Σπουδὴ στὴ λαϊκὴ μουσικὴ παράδοση τῆς Αἴγινας»- δημοσιευμένο στὴν αἰγινητικὴ ἐφημερίδα Τὸ Φιστίκι, 4η περίοδος, 6ος χρόνος, ἀρ. φύλλου 61, Αἴγινα 30 Ἰανουαρίου 1996, σ. 3:

«…Κατ᾿ ἀρχὴν πρόκειται γιὰ δύο καλαίσθητες καὶ προσεγμένες ἐκδόσεις, τὰ ἐξώφυλλα τῶν ὁποίων στολίζονται ἀπὸ ξυλογραφίες τοῦ Τάκη Σώρρου. Ἀλλὰ καὶ τὸ περιεχόμενο τῶν βιβλίων εἶναι ἐξίσου ἂν ὄχι περισσότερο ἐνδιαφέρον καὶ προσεγμένο ἀπὸ τὸ περίβλημά τους. Πρόκειται γιὰ δύο ἐπιστημονικὲς ἐργασίες, μὲ ἄφθονες παραπομπὲς σὲ πλούσια βιβλιογραφία, μὲ πολλὰ μουσικὰ κείμενα μὲ τὴ βυζαντινή τους μουσικὴ σημειολογία καὶ μὲ ἀρκετὲς φωτογραφίες, ποὺ εἰκονογραφοῦν διακριτικὰ τὸ κείμενο, μὲ κατατοπιστικὸ εὑρετήριο στὸ τέλος. Παράλληλα ὅμως μὲ τὴν ἐπιστημονικὴ δομή, ἐκεῖνο ποὺ δίνει ἰδιαίτερη ἀξία καὶ κάποια ξεχωριστὴ γοητεία στὰ βιβλία αὐτὰ τοῦ Ἀχιλλέα Χαλδαιάκη, εἶναι τὸ ἀνθρώπινο στοιχεῖο τους. Χωρὶς νὰ πέφτει σὲ εὔκολους καὶ γλυκεροὺς συναισθηματισμοὺς, ὁ συγγραφέας ἐξισορροπεῖ τὴ συγκινησιακή του φόρτιση (ἀπόλυτα δικαιολογημένη στὴ δεύτερη περίπτωση, ἀφοῦ πρόκειται γιὰ τὴ γιαγιά του), μὲ τὴν ἀπαιτούμενη ἐπιστημονικὴ ἀμεροληψία. Πιστεύω ὃτι ἡ φτωχὴ βιβλιογραφία τῆς Αἴγινας, πλουτίστηκε σημαντικὰ μὲ αὐτὰ τὰ δύο ἀξιόλογα βιβλία».

  • Παρουσίαση ἀπὸ τὸν Αἰγινήτη καλλιτέχνη Φραγκίσκο Κάππο, σὲ ἄρθρο του -ὑπὸ τὸν τίτλο «Οἱ ὀνειροπόλοι»- δημοσιευμένο στὴν αἰγινητικὴ ἐφημερίδα Ἡ Αἴγινα, ἔτος Γ΄, ἀριθμ. φύλλου 29, 29 Φεβρουαρίου 1996, σ. 3:

«Ἄφησα γιὰ τελευταῖο ἕνα νεαρὸ ὀνειροπόλο τῆς Αἴγινας ποὺ εἶναι καὶ ἡ προσωπική μου ἔκπληξη. Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι ἡ Αἴγινα δὲν μᾶς ἔχει συνηθίσει σὲ ἐρευνητές […] μιὰ τέτοια ἐξαίρεση -καὶ σὰν τέτοια τὴν χαιρετίζω- ἀποτελεῖ ὁ φίλος Ἀχιλλέας Χαλδαιάκης. Καλλίφωνος μουσικὸς μὲ ἰδιαίτερη ἀγάπη στὴν λαϊκὴ καὶ βυζαντινὴ μουσικὴ ἔχει ἱδρύσει τὸν ῾Σύλλογο πρὸς διάσωση τῆς πολιτιστικῆς μας κληρονομιᾶς᾿  καὶ πάντα δίνει ἕνα ἠχηρὸ παρὼν στὶς πνευματικὲς ἐκδηλώσεις στὴν Αἴγινα.

      »Τὸν τελευταῖο καιρὸ ἔγραψε δύο βιβλία, πολύτιμα ἀποκτήματα γιὰ κάθε ἀναγνώστη καὶ βιβλιοθήκη, ποὺ ἀναφέρονται στὴν μουσικὴ μας κληρονομιά· τὸ ἕνα εἶναι γραμμένο γιὰ τὴν γιαγιά του Βασιλικὴ Χαλδαιάκη -λαϊκὴ μουσικό- καὶ τὸ ἄλλο γιὰ τὸν ἱεροψάλτη Εὐάγγελο Μαρίνη. Τὰ βιβλία αὐτά, ποὺ εἶναι γραμμένα μὲ τὸ πολυτονικὸ σύστημα σὲ μιὰ γλῶσσα μπορῶ νὰ πῶ ἐπιστημονική, μιὰ γλῶσσα ποὺ – ὕστερα ἀπὸ τὶς ἁπλουστεύσεις-  θὰ ἔπρεπε νὰ ὀνειρεύεται κάθε Ἕλληνας, ἀναφέρονται στὴν ζωὴ ἁπλῶν ἀνθρώπων, ὅπως ἐπίσης καὶ στὰ μουσικὰ κομμάτια ποὺ αὐτοὶ διετήρησαν καὶ παρέδωσαν στοὺς ἑπομένους.

      »Ἡ πνευματικὴ σκυτάλη ποὺ δείχνει τὴν συνέχεια τῆς φυλῆς εἶναι ἕνα σοβαρὸ στήριγμα τοῦ οἰκοδομήματος ποὺ λέγεται πολιτισμός. Εἶχα γράψει γιὰ τὸν Ἀχιλλέα Χαλδαιάκη σὲ ἕνα σημείωμά μου ὅτι ῾στὸ καθαρὸ πρόσωπο αὐτοῦ τοῦ νέου ὁραματίζομαι τὸ μέλλον τῆς Αἰγινας᾿. Τὸ ξαναγράφω καὶ συμπληρώνω·  ῾φίλοι ὀνειροπόλοι᾿  ἔστω καὶ λίγο μᾶς κάνετε νὰ ἐλπίζουμε πὼς τὸ καλὸ καὶ τὸ ὡραῖο δὲν θὰ χαθοῦν».

  • Μνεία σὲ βιβλιοκρισία τοῦ Π.Β.Πάσχου, στὸ περιοδικὸ Θεολογία ΞΖ΄ (1996), σ. 922:

«…ἔχει γράψει κ᾿ ἐκδώσει [sc. ὁ ὑποφαινόμενος συγγραφεὺς] καὶ ἄλλα ἔργα, καὶ ἀνάμεσά τους ξεχωρίζει μιὰ λαμπρὴ ῾Σπουδὴ στὴ λαϊκὴ μουσικὴ παράδοση τῆς Αἴγινας᾿  ».

  • Βιβλιογραφικὴ ἀναφορὰ ἀπὸ τὸν λόγιο ἐκδότη Δημήτρη Σαραντάκο, στὴν αἰγινητικὴ ἐφημερίδα Τὸ Φιστίκι, 4η περίοδος, 6ος χρόνος, ἀρ. φύλλου 60, Αἴγινα 30 Δεκεμβρίου 1995, σ. 3.
  • Μνεία στὸ Ἐνημερωτικὸ Δελτίο Δήμου Αἴγινας, ἀριθμ. Δελτίου 3, Ἰανουάριος-Φεβρουάριος 1996, σ. 2:

«Ὁ νέος ταλαντοῦχος συμπολίτης μας, θεολόγος κ. Ἀχιλ. Χαλδαιάκης, ἐξέδωσε πρόσφατα δύο ἐργασίες του ποὺ ἀποτελοῦν προϊὸν τῆς τελευταίας συγγραφικῆς δουλειᾶς του…».

  • Μνεία στὸ βιβλίο Κώστα Μ. Σταμάτη, Αἴγινα: ἱστορία- πολιτισμός. Τόμος δεύτερος. Ἀπὸ τὶς 12 Ἰανουαρίου 1828 μέχρι σήμερα, Ἀθήνα 1998, σ. 313.