Μὲ ἀφορμὴ τὴν παρουσίαση, ἀναλυτικὴ καταλογογράφηση καὶ πλήρη κωδικολογικὴ περιγραφὴ δύο χειρογράφων τοῦ Θεοτοκαρίου τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, ἐκτίθενται –«ὑπὸ μορφὴν προδρόμου ἀνακοινώσεως»– στὴν παροῦσα μελέτη τὰ πρῶτα πορίσματα τῆς, περὶ τὸ ὑμνογραφικὸ ἔργο τοῦ ἁγίου, εὐρύτερης ἔρευνας τοῦ ὑποφαινόμενου.

Ὡς πρὸς τὴν περιγραφὴ καὶ γενικότερη παρουσίαση τῶν χειρογράφων, νὰ σημειωθεῖ ὅτι ἐξιχνιάζονται τὰ περὶ τῶν γραφέων τῶν κωδίκων καὶ τῶν χρονικῶν σταδίων τῆς συγγραφῆς ἐρωτήματα καὶ ἐπισημαίνονται οἱ ἐπὶ τῶν χειρογράφων ἰδιόχειρες «ἐπεμβάσεις» τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, οἱ ὁποῖες -ἐκτὸς τῶν ἄλλων- παρέχουν  καὶ -ἄγνωστα ὣς τότε- πολύτιμα στοιχεῖα γιὰ τὸν τρόπο ψαλμώδησης τῶν ὑμνογραφημάτων του. Ἐπίσης, ἐκδίδονται γιὰ πρώτη φορὰ (καὶ σχολιάζονται ἁρμοδίως) δέκα ἄγνωστα ποιήματα τοῦ ἁγίου Νεκταρίου καὶ γενικότερα καθορίζονται οἱ βασικὲς ἀρχὲς τῆς -ἑτοιμαζόμενης ἀπὸ τὸν ὑποφαινόμενο- κριτικῆς ἔκδοσης τῶν ὑμνογραφημάτων τοῦ ἁγίου Νεκταρίου.

Ὡς πρὸς τὸ ὑμνογραφικό, εἰδικότερα, ἔργο τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, διευκρινίζεται -καὶ ὑποστηρίζεται μὲ συγκεκριμένα ἐπιχειρήματα- ὅτι τὰ ποιήματά του «ἐξυπηρετοῦν» συγκεκριμένη ποιμαντική του μέριμνα, ἀλλὰ καὶ «ἱκανοποιοῦν» ταυτόχρονα τὸν προσωπικό του «ἀκόρεστον πόθον τῆς ἀνυμνήσεως», δηλαδὴ τὴν ἀνάγκη ἔκφρασης τῶν θρησκευτικῶν του συναισθημάτων μὲ λόγο ἔμμετρο. Γιὰ πρώτη φορὰ ἐπισημαίνεται μὲ ἔμφαση ἐδῶ ὅτι τὰ ὑμνογραφήματα τοῦ ἁγίου Νεκταρίου ἀποτελοῦν -κατὰ τὸ μεγαλύτερο, τοὐλάχιστον, ποσοστό τους- «μετάπλαση» ἢ «ἀναμόρφωση», «ἐπέκταση» οὐσιαστικὰ σὲ ἑνιαῖα μέτρα (ὅπως καὶ ὁ ἴδιος ὁ ἅγιος παραδέχεται), γνωστῶν προϋφιστάμενων ὕμνων, τῆς Παρακλητικῆς κυρίως, ἀλλὰ καὶ ἄλλων λειτουργικῶν βιβλίων, ἀπὸ τὰ χρησιμοποιούμενα καθημερινὰ στὴ Λατρεία τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἡ παρατήρηση τούτη καθίσταται πλέον ἐμφανὴς μὲ τοὺς παράλληλους πίνακες ποὺ καταχωρίζονται στὸ τέλος τῆς ἐν λόγῳ μελέτης, ὅπου «ὀκτὼ ὑμνογραφήματα ἀπὸ τὸ Θεοτοκάριο τοῦ Ἁγ. Νεκταρίου σὲ παράλληλη διάταξη μὲ ὀκτὼ ἀντίστοιχα τροπάρια τῆς Παρακλητικῆς (ἕνα κατ᾿  ἦχον)» καταδεικνύουν τοῦ λόγου τὸ ἀληθές.

  • Ὁ καθηγητὴς κ. Ἰωάννης Φουντούλης, στὴν -ὑπὸ τὸν τίτλο «Τὸ λειτουργικὸν ἔργον τοῦ ἁγίου Νεκταρίου»– ὁμιλία του, κατὰ τὴν ἡμερίδα ποὺ «ἐπὶ τιῆ ἑκατονπεντηκονταετηρίδι ἀπὸ τῆς γεννήσεως τοῦ ἁγίου Νεκταρίου (1846-1996)» διοργάνωσε ἡ Ριζάρειος Ἐκκλησιαστικὴ Σχολὴ τὴν 15η Δεκεμβρίου 1996, ἀναφέρθηκε εὐθέως στὴν παροῦσα μελέτη μὲ τὰ ἑξῆς λόγια:

«Προσφάτως εἶδε τὸ φῶς τῆς δημοσιότητος στὸ περιοδικὸ ῾Θεολογία᾿  […] μιὰ ἐμπεριστατωμένη μελέτη τοῦ κ. Ἀχιλλέως Γ.Χαλδαιάκη μὲ τίτλο ῾Δύο χειρόγραφα τοῦ Θεοτοκαρίου τοῦ ἁγίου Νεκταρίου᾿. Ὁ ἴδιος εἰσηγήθηκε στὸ Διορθόδοξο Θεολογικὸ   Ἐπιστημονικὸ Συνέδριο τῆς Αἰγίνης (21-23 Ὀκτωβρίου 1996) μὲ παράλληλο θέμα ῾Ἡ ἀγάπη τοῦ ἁγίου Νεκταρίου διὰ τὴν Μουσικὴν καὶ τὴν Ποίησιν᾿ καὶ παρουσίασε ῾ῲδὰς πρὸς τὴν Θεοτόκον κατὰ ποίησιν καὶ μέλος τοῦ ἁγίου Νεκταρίου᾿ μὲ χορὸ φοιτητῶν καὶ φοιτητριῶν τοῦ Τμήματος Μουσικῶν Σπουδῶν τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν. Μὲ ἰδιαιτέρα πάντως ἱκανοποίηση καὶ μὲ χρηστὲς ἐλπίδες διαβάσαμε τὴν πρόθεση τοῦ κ. Χαλδαιάκη νὰ ἀσχοληθεῖ συστηματικὰ μὲ τὸ ὑμνογραφικὸ ἔργο τοῦ ἁγίου Νεκταρίου καὶ νὰ παρουσιάσει ἐκτενέστερη μελέτη, φέρνοντας στὸ φῶς ῾ἀξιολογώτατα καὶ σημαντικώτατα στοιχεῖα᾿ , ποὺ μὲ περισσῆ ἐπιμέλεια καὶ ἐπιστημονικὴ συνέπεια ἤδη συλλέγει καὶ ἐπεξεργάζεται. Θὰ ἦταν ἀντιεπιστημονικὸ καὶ ἀπαράδεκτο νὰ μπεῖ κανεὶς ῾ἀνίπτοις χερσὶ᾿  στὸ ἐκτενέστατο αὐτὸ πεδίο, ποὺ ἀφορᾶ στὸ πλουσιότατο ὑμνογραφικὸ καὶ στὸ συνδεδεμένο μ᾿ αὐτὸ μουσικολογικὸ ἔργο τοῦ ἁγίου μας, γιὰ τὸ ὁποῖο μάλιστα ὁ ἅγιος οἰκονόμησε νὰ ἐπιστρατεύσει ἤδη τὸ κατάλληλο χαρισματικὸ πρόσωπο.

      »Ἐπιτρέψατέ μου νὰ σταθῶ γιὰ λίγο στὸ ὑμνογραφικὸ αὐτὸ ἔργο, γιατὶ ὁπωσδήποτε ἐμπίπτει στὸ θέμα μου, μιὰ καὶ καλύπτει τὸ μεγαλύτερο, ἴσως καὶ τὸ πιὸ ἀξιόλογο, μέρος τῆς λειτουργικῆς παραγωγῆς καὶ δραστηριότητος τοῦ ἁγίου Νεκταρίου. Ὁ δὲ εἰδικὸς μελετητής, ὁ κ. Χαλδαιάκης, ἂς μὲ συμπληρώσει ἢ ἂς μὲ διορθώσει. Ἀπὸ τὴν ὡς ἄνω μελέτη του ἀνθολογοῦνται οἱ παραθέσεις φράσεων ἀπὸ ἐπιστολὲς καὶ ἄλλα ἔργα τοῦ ἁγίου».

  • Μνεία σὲ βιβλιοκρισία τοῦ Π.Β.Πάσχου, στὸ περιοδικὸ Θεολογία ΞΖ΄ (1996), σ. 922:

«…μὲ τὰ ἔργα (ποιητικὰ καὶ μουσικὰ) τοῦ μεγάλου καὶ θαυματουργοῦ ἁγίου τῆς Ἐκκλησίας, τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, ἐπισκόπου Πενταπόλεως, ἔχει ὁ σ. ἀσχοληθεῖ ἐσχάτως».

  • Βιβλιογραφικὴ ἀναφορά, στὸ βιβλίο Σοφοκλῆ Γ. Δημητρακόπουλου, Ὁ ἅγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως. Ἡ πρώτη ἅγια μορφὴ τῶν καιρῶν μας. Ἱστορικὴ βιογραφία βασισμένη σὲ αὐθεντικὲς πηγές, Ἀθήνα 1998, σ. 301, ὑποσημ. 11.
  • Βιβλιογραφικὴ ἀναφορά, στὴ μελέτη Σοφοκλῆ Γ. Δημητρακόπουλου, «Ὁ ἅγιος Νεκτάριος μέσα ἀπὸ τὸν τύπο καὶ τὰ ἀρχεῖα τῆς ἐποχῆς», Ὁ γυναικεῖος μοναχισμὸς καὶ ὁ ἅγιος Νεκτάριος. Πρακτικὰ διορθοδόξου μοναστικοῦ συνεδρίου ἐπὶ τιῆ ἑκατονπεντηκονταετηρίδι (1846-1996) ἀπὸ τῆς γεννήσεως τοῦ ἁγίου Νεκταρίου (Αἴγινα 9-11 Σεπτεμβρίου 1996), Ἀθῆναι 1998, σ. 129, ὑποσημ. 3.
  • Μνεία στὸ ἄρθρο Διονυσίου Χ. Καλαμάκη,” Ἡ ὑπὸ τοῦ ἁγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως ἐκπονηθεῖσα μετάφρασις τοῦ ‘Κεκραγαρίου τοῦ ἱεροῦ Αὐγουστίνου’ “, Ἅγιος Νεκτάριος· ὁ πνευματικός, ὁ μοναστικός, ὁ ἐκκλησιαστικὸς ἡγέτης. Πρακτικὰ διορθοδόξου θεολογικοῦ ἐπιστημονικοῦ συνεδρίου ἐπὶ τῇ ἑκατονπεντηκονταετηρίδι (1846-1996) ἀπὸ τῆς γεννήσεως τοῦ ἁγίου Νεκταρίου (Αἴγινα 21-23 Ὀκτωβρίου 1996), ἔκδοση Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ὕδρας, Σπετσῶν, Αἰγίνης, Ἑρμιονίδος καὶ Τροιζηνίας – Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγ. Τριάδος (Ἁγ. Νεκταρίου) Αἰγίνης, Ἀθῆναι 2000, σ. 463 [καὶ ἀνάτυπο, μὲ ἰδιαίτερη σελιδαρίθμηση· Ἀθῆναι 2000, σ. 1].
  • Μνεία στὴ διδακτορικὴ διατριβὴ τοῦ ἀρχιμανδρίτου Κλεόπα Στρογγύλη, Ὁ ἅγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως καὶ τὸ Πατριαρχεῖο Ἀλεξανδρείας. Ἱστορικὴ μελέτη βασισμένη σὲ αὐθεντικὲς ἀρχειακὲς πηγές, Νέα Ὑόρκη 2001, σ. 323.